Po publikacji stanowiska „Scenariusze na 2021 r.” otrzymaliśmy liczne pytania o to, który z tych scenariuszy jest najbardziej prawdopodobny. Na tak postawione pytanie odpowiedź jednoznaczna nie jest jednak możliwa. Między innymi dlatego, że prawdopodobieństwo realizacji tych scenariuszy zależy nie tylko od działań, na które mamy wpływ, to znaczy od sprawności systemu szczepień i zachowań ludzi, ale i od czynników, na które wpływ mamy znikomy.

Na co mamy wpływ

Największy wpływ mamy na realizację scenariusza nr 1 (sukces Narodowego Programu Szczepień w 2021 roku) i nr 2 (niepowodzenie Narodowego Programu Szczepień w 2021 roku).

Wydaje się, że w tej chwili niestety realizujemy scenariusz nr 2. Obecne tempo realizacji programu szczepień nie pozwala na szybkie zabezpieczenie grup ryzyka, nie mówiąc już o większości społeczeństwa. Jeżeli ta sytuacja będzie się utrzymywać m – dostępność szczepionek będzie niewielka, a ich dystrybucja utrudniona, to jeszcze długo będziemy wędrować od lockdownu do lockdownu.

W sytuacji, gdy chęć do szczepienia w społeczeństwie wzrasta, prawdopodobieństwo przejścia do scenariusza nr 1 zależy w dużym stopniu od sprawności systemu dostarczania i dystrybucji szczepionek, w oparciu o transparentne priorytety oraz zaangażowanie wielu placówek w proces szczepienia.

Skala konsekwencji

Na zaistnienie scenariuszy nr 3 (zanikająca odporność po chorobie czy szczepieniu), nr 4 (pojawienie się wariantów wirusa opornych na dotychczasowe szczepionki) i nr 5 (pojawienie się zupełnie nowego patogenu) mamy wpływ mniejszy. Mamy jednak wpływ na ich przebieg i skutki.

W zależności od tego, jak szybko większość społeczeństwa się zaszczepi, efekty ewentualnych scenariuszy nr 3, 4 i 5 mogą być błahe lub bardzo poważne. Konsekwencje realizacji tych scenariuszy mogą być różne w zależności od działań rządu i zachowań ludzi.

Zanikająca odporność po chorobie czy szczepieniu w przypadku chorób odzwierzęcych nie jest niczym niespotykanym i wiele szczepionek wymaga podania dawek przypominających. Jeżeli nasza odporność zanikać będzie stopniowo lub pojawią się oporne warianty wirusa, kiedy większość społeczeństwa będzie już zaszczepiona, a epidemia zmieni się w pojedyncze przypadki zachorowań, konsekwencje będą niewielkie. Jeżeli jednak wydarzy się to przed zakończeniem akcji szczepień, możemy oczekiwać powrotu do sytuacji z jesieni 2020 r. Warto również pamiętać, że im dłużej trwa pandemia tym większa szansa na pojawienie się szczepów opornych.

Jeśli chodzi o scenariusz nr 5, to wydarzy się on na pewno, nie jest jednak wiadomo kiedy. Jeżeli nowy, groźny patogen pojawi się za kilka lat, a my w tym czasie zwalczymy obecną epidemię i przygotujemy się na jego przyjście, konsekwencje jego pojawienia się dla funkcjonowania społeczeństwa mogą być niewielkie. Jeżeli jednak wydarzy się to już w 2021 r., to 2020 rok może się okazać tylko preludium do prawdziwej katastrofy.

Potrzebne szczepienia i właściwe przygotowanie instytucji

Widać więc, że nawet na scenariusze mniej uzależnione od sprawności systemu i zachowań ludzi (nr 3, 4, 5) możemy w jakimś stopniu wpływać. Sukces w realizacji scenariusza nr 1 ułatwia ewentualne radzenie sobie ze scenariuszami nr 3, 4, 5. Ten sukces oznaczałyby bowiem, że z jednej strony społeczeństwo po pokonaniu dotychczasowej pandemii byłoby lepiej przygotowane do radzenia sobie z kolejnymi zagrożeniami, a z drugiej, że w systemie ochrony zdrowia pozostałoby relatywnie więcej zasobów ułatwiających radzenie sobie ze scenariuszami nr 3, 4 i 5.

Dlatego tak ważne są: pilne zaszczepienie się społeczeństwa oraz rozwój instytucji, które będą przygotowane do stawienia czoła nowym zagrożeniom epidemicznym.

Zespół doradczy ds. COVID-19 przy prezesie Polskiej Akademii Nauk

(śródtytuły od redakcji BIP)